Artikelen
Houtwallen in het landschap
Monumentale houtwal van volwassen eikenbomen gekapt
De werkgroep bomen van de Natuerferiening is onlangs nogal geschrokken van de kap van een monumentale houtwal, bestaande uit dubbele rijen volwassen, gezonde eiken. Toen wij op 18 januari over de Boskwei in Siegerswoude reden zagen we tot onze grote schrik een grote kraan met grijper bezig. We hoorden een motorzaag, zodat we dichterbij gingen kijken. Op bijgaande foto’s is te zien wat daar gebeurde: hele rijen eikenbomen werden gekapt. Het gaat om een prachtige houtwal, bestaande uit een dubbele rij grote, volwassen eiken. Inmiddels is de houtwal grotendeels weg, er staan nog enkele eiken, geen dubbele rij, op flinke afstand van elkaar.
Naspeuringen leidden tot de constatering dat er wel melding van de kap was gedaan bij de provincie, zoals dat hoort. De provincie heeft niet gereageerd op de melding en gaf daarmee impliciet toestemming voor de kap.
Wij vragen ons af waarom er niemand bij de provincie deze kap heeft willen tegenhouden. Het is ook een vreemde zaak dat dit soort meldingen niet openbaar worden gemaakt, zodat we als betrokken burger er pas van weten wanneer we het zien gebeuren. Het lijkt een beetje stiekem.
Houtwallen: waardevolle landschapselementen
In de Friese Wouden zijn houtwallen tussen agrarische percelen een veelvoorkomend, karakteristiek element in het landschap. Ook in de grensstreek van Zuidoost Friesland komen ze nog voor, maar helaas worden ze wel bedreigd.
Veel houtwallen zijn al verdwenen, andere worden fors gereduceerd.
De Natuerferiening maakt zich daar grote zorgen om. Het gaat om historische elementen in het landschap die door bewoners en bezoekers van onze streek zeer worden gewaardeerd. Verlies van deze houtwallen maakt ons landschap armer, kaler, eenzijdiger. Houtwallen bieden schuilplaatsen en broedgelegenheid aan vele soorten vogels, dassen, andere kleine dieren en vleermuizen.
De Natuerferiening wil zich inzetten om de houtwallen die er nog zijn te behouden.
Lusten en lasten van houtwallen
Houtwallen werden in het verleden door boeren gebruikt als handige scheiding van percelen waaruit je om de zoveel jaar eens wat hakhout en geriefhout kon oogsten. De bedrijven waren kleinschalig en deze wallen vormden geen belemmering voor de werkzaamheden, die met paarden of kleine machines werden uitgevoerd. De koeien stonden in de zomer bovendien graag in de schaduw van de bomen.
De houtwallen hebben veel ecologische waarde voor flora, fauna, vogels; insecten, vleermuizen, dassen, er leeft van alles en er kan zich van alles door verplaatsen. Het doel van het huidige beleid is, dat men met periodiek fors terugbrengen van het geboomte bijdraagt aan behoud van de biodiversiteit. In het geval van gezonde, volwassen eikenbomen kun je daar toch vraagtekens bij zetten. De Wageningse universiteit is bijvoorbeeld van een andere mening. Bij hogere leeftijden van de eik neemt niet alleen de kwaliteit van het hout zelf toe; minder frequent kappen is natuurlijk ook goedkoper. Verlenging van de omlooptijd leidt ook tot een exponentiële toename van de met eik geassocieerde organismen, waarbij de specifieke kwaliteiten van de eik vooral tot uiting komen bij omlooptijden van meer dan 100 jaar. Hogere ouderdom leidt tot een rijkere boomstructuur, meer eikels, meer en grotere holtes als gevolg van afbrekende takken, een rijkere struiklaag, dikkere takken voor het dragen van grote nesten etc.’ (http://edepot.wur.nl/266940 ).
Ook de landschappelijke waarde is groot. Bewoners en bezoekers van de streek zijn gehecht aan de aanblik van houtwallen tussen percelen landbouwgrond. Het is een van de karakteristieken van dit landschap. Verdwijning van houtwallen draagt bij aan wat men tegenwoordig wel ‘landschapspijn’ noemt: je betreurt de verdwijning van datgene wat je nu juist zo mooi vond in het landschap. Mensen zijn eraan gehecht.
Voor het huidige, grootschalige agrarische bedrijf ligt het anders. Men werkt met groot en zwaar materieel, dus moeten de percelen groter zijn; veel perceelgrenzen werden verwijderd. In het verleden zijn veel houtwallen eenvoudigweg gerooid en geëgaliseerd. Dat werkt gemakkelijker met de grote machines. Een houtwal geheel verwijderen levert bovendien extra vierkante meters landbouwgrond op aan de eigenaar, waar ook nog mest op kan worden uitgereden.
Het mag niet volgens de Wet natuurbescherming, maar het is in het verleden toch vaak gebeurd. Helaas zijn veel houtwallen in onze eigen omgeving geheel verdwenen.
Tegenwoordig werkt men voor de overgebleven houtwallen met periodiek onderhoud, dat wordt gesubsidieerd. Als het om volwassen eikenbomen gaat, is er daarnaast de opbrengst van het eikenhout.
Subsidie voor onderhoud houtwallen
Tegenwoordig zijn er subsidieregelingen voor onderhoud van houtwallen, dat is op zich een goede zaak. De overheid lijkt zich bewust van de waarde. Landschapsbeheer Friesland (LBF) werkt samen met ELAN Zuidoost-Friesland aan het onderhoud. LBF werkt aan de kwaliteit van het Friese landschap. ELAN is een agrarisch samenwerkingsverband dat bestaat uit agrariërs en andere grondgebruikers en heeft als doel agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Er is in 2018 een fors extra budget door de provincie Fryslân beschikbaar gesteld voor onderhoud van elzensingels en houtwallen. De totale bijdrage is €2,6 miljoen voor de gehele provincie.
Het beleid is: met regelmaat houtwallen fors terugbrengen, wallen van eikenbomen worden eens in de 25 jaar helemaal gekapt waarbij enkele bomen worden gespaard.
De agrarische bedrijven maken er graag gebruik van; landschapsbeheer Friesland gaat kilometers en kilometers elzensingels en houtwallen aanpakken.
Kappen ‘voor gunstiger leefgebieden voor vogels, amfibieën, reptielen, vleermuizen’?
Het absurde feit doet zich nu voor dat hier, nabij de Boskwei in Siegerswoude, een fraaie oude houtwal wordt gekapt ten behoeve van natuur- en landschapsbeheer. Er zal worden herplant binnen 3 jaar, zo is de verplichting. Het zal echter lang duren voor hier weer de ecologische en landschappelijke waarde weer is hersteld die de dubbele eikenwal al jaren had.
Wij vinden het nogal treurig dat eikenbomen in deze houtwallen kennelijk niet echt oud mogen worden.
Natuurlijk zijn we blij met initiatieven zoals ELAN, waarin agrarische bedrijven samen werken voor natuur- en landschapsbehoud. Agrariërs zijn tenslotte de rentmeesters van ons landschap. Met goed agrarisch natuurbeheer zouden we ecologische en landschappelijke waarden kunnen beschermen of zelfs verbeteren.
Echter als een schitterende dubbele rij eikenbomen wordt gekapt met dit doel en met deze overheidssubsidie, gaat er op zijn zachtst gezegd iets niet helemaal goed. Het is de vraag of de overheidssubsidie hier wel goed is besteed.
Zie ook:
Werkgroep Bomen van de Natuerferiening Bakkefean e.o.
« terug naar overzicht artikelen