Artikelen
Nut en noodzaak van biodiversiteit
Momenteel is het één en al aandacht voor het vergroten van biodiversiteit. Tijd om eens wat dieper op dit onderwerp in te gaan.
Wat is biodiversiteit eigenlijk?
Biodiversiteit wil domweg een zo groot mogelijke variëteit aan levende organismen aangeven. Je kunt er wel beter (wetenschappelijk)sluitende definities voor vinden maar kort door de bocht komt het daar wel op neer. Die uitleg zou overigens ook het tolereren van uitheemse planten kunnen betekenen zoals bijvoorbeeld de zich tijdens zijn leven als tuinontwerper gedragende Le Roy uit Heerenveen gedaan heeft. Gewoon alles “ om raak” planten en dan maar afwachten welke planten de sterkste blijken te zijn. Dat kan weliswaar een uitgangspunt zijn maar het zet geen zoden aan de dijk in het geval de inheemse biotoop versterkt moet worden om de biodiversiteit daarmee duurzaam te vergroten. Overigens was dat naar mijn mening één van de weinig bedenkelijke aspecten aan een overigens revolutionaire denkwijze van Le Roy. Le Roy die met zijn denk en werkwijze o.a. ook hergebruik van steenachtige materialen toepaste (zie de Ecokathedraal in Mildam of de Kennedylaan in Heerenveen), een vorm van recycling dus.
Biotoop, wat is dat?
Biotoop wil zoiets zeggen als een voor bepaalde soorten geschikte, afgebakende (abiotische)levensomgeving waar deze soorten zichzelf goed in stand kunnen houden zonder andere soorten daarin te kort te doen omdat die daar simpelweg minder goed gedijen. Dat betekend ook levensgemeenschappen zonder exoten; planten welke hier van nature niet thuishoren. Het is meermaals gebleken dat geïmporteerde planten en dieren krachtiger kunnen zijn dan hun soortgenoten in bestaande biotopen en deze daardoor bestaande biotopen kunnen ontwrichten. Momenteel hebben we daar met soorten als grote Waternavel en de Japanse duizendknoop meer als voldoende mee te stellen. Nog los van de overtollige aquariumbewoners welke gemakshalve door eigenaren in de vrije natuur worden gedumpt. Vanwege de schade welke deze “ illegalen” aan bestaande ecosystemen(levensgemeenschappen) kan aanbrengen onverantwoord! Bezint eer gij begint, ergo, dump geen gebiedsvreemde planten en dieren!!!
Hoe de biodiversiteit vergroten?
Door te streven naar zoveel mogelijk landschappelijke variatie met zoveel als mogelijke bijpassende gradaties (hoogtes/laagtes, nat/droog, zon/schaduw etc)ontstaan er veel biotopen, elk met hun eigen bijbehorend ecosysteem. Door ter plaatse de juiste vorm van- ecologisch- beheer toe te passen kunnen die biotopen in stand gehouden of gestimuleerd worden. Daar is wel specifieke ecologische kennis voor nodig. De huidige aandacht voor het onderwerp biodiversiteit gaat slechts uit naar, zo blijkt mij regelmatig, beperkte zaken zoals bijvoorbeeld het inzaaien van gemeentelijke bermen. Mits daarvoor niet aan de juiste basisvoorwaarden kan worden voldaan is dat bijna altijd een maatregel welke snel gedoemd is te mislukken. Weggegooide energie (en geld). Met juist bermbeheer kan daarentegen meer bereikt worden.
Tip: mocht u een perceel(tje) met geschikt inheems zaadmateriaal willen inzaaien kijk dan eens op de site van de Cruydthoeck. Zij zijn gevestigd in Nijeberkoop en beschikken over een prima stappenplan om aan een dergelijk project te beginnen en succesvol te volbrengen.
Qua (berm)beheerkosten is het voor gemeenten veel voordeliger om bermen te klepelen (verhakselen en het achterlaten van bermkruiden, inclusief zwerfvuil!). in plaats van enkele malen per jaar te maaien en op te ruimen. Met deze laatste methode voorkom je wel een qua kruiden eentonige en ruige berm. Je verhoogt met die dubbele maai en opruim methode de kans op een kruidenrijkere berm.
Door het maaisel af te voeren wordt de bodem verschraald wat meerdere voordelen heeft:
- op den duur minder hoeveelheid maaisel om af te voeren
- meer openheid in de grasmat waardoor andere kruiden de mogelijkheid
- krijgen om te kiemen met een grotere variatie als gevolg
- meer biotopen met andersoortige kruiden en insecten.
Let wel dat niet alleen de variatie in kruiden van belang is maar afhankelijk van het overheersende landschapstype zijn bomen en struiken ook voor meerdere biotopen noodzakelijk. Bloeiende wilgen bijvoorbeeld vormen voor bijen één van de eerstbloeiende waardplanten.
Tip: kijk bij het eventueel uitzoeken van nieuwe planten voor uw tuin even op de lijst met voor insecten waardevolle inheemse waardplanten waar ze stuifmeel en/of nectar uit kunnen halen. Wees voorzichtig met erg bontgekleurde voorgemengde “ pretmengsels” , de meerwaarde voor insecten is vaak geringer dan eenvoudiger maar inheemse mengsels (zie Cruydthoeck). Leveranciers van zaden welke in de omgeving gewonnen zijn verdienen vanwege de genen absolute voorkeur.
Doorlopende afname van biodiversiteit.
Onder andere door de industriële revolutie, de dientengevolge toegenomen welvaart, het gebruik van kunstmest, het door ruilverkavelingen aangetaste landschap kan de natuur het menselijk tempo al lang niet meer bijhouden. De balans is danig verstoord met vooral in Nederland (na Malta) de grootste terugloop in biodiversiteit van Europa. Deze terugloop betekend een aantasting van soorten en het aantal ecosysteemdiensten
Ecosysteemdiensten.
De vorming van duinen welke als waterkering fungeren, de opslag van CO2 door bossen, de vorming van vruchtbare gronden ten dienste van het telen van landbouwgewassen, het zuiveren van drinkwater etc., het zijn allemaal voorbeelden van ecosysteemdiensten. Al deze diensten zijn voor ons mensen nog niet eens allemaal bekend. Aan sommige ecosysteemdiensten zijn economische waarden toe te kennen daarmee zou vergroting van biodiversiteit ook in geld uit te drukken te zijn. Aan vele diensten is echter (nog) geen financiële norm toe te kennen.
Bekend is dat mensen liever in een groene omgeving wonen en dat ziekenhuispatiënten eerder kunnen worden ontslagen wanneer zij tijdens hun herstel uitkijken op een groene omgeving. Wonen in een groene straten levert huiseigenaren los van het immateriële ook meer materieel gewin op. Opslag van CO2 is net zoals de vorming van het (schadelijker) methaangas wel in normeringen uit te drukken. Ook voor de daling van veenweidegronden waarbij veel CO2 vrijkomt wordt inmiddels in financiële zin gerekend.
Behoud en vergroting van biodiversiteit levert, al of niet in geld uit te drukken, dus meer ecosysteemdiensten op welke voor mensen onmisbaar zijn.
Vruchtbare grond.
In één hand vol vruchtbare grond leven ontelbaar vele schimmels bacteriën enz. Een hoog organische stof gehalte werkt bijvoorbeeld qua structuur, qua waterbergend vermogen, qua zuurstofhuishouding en het tegengaan van verstuiving flink aan mee. De afname van de organische stof in de bodem, voora in jet akkerbouwgebied, baart qua vruchtbaarheid grote zorgen.
Het minder toepassen van de ooit als regulier beschouwde“ zware” bodembewerkingen is gebleken beter te zijn om een vitalere bodem in stand te ouden. Ook dat valt onder het hoofdstuk van biodiversiteitsvergroting.
Conclusie
Als geïnteresseerd lezer zult u inmiddels begrepen hebben dat inzaaien van bermen, streven naar behoud van weidevogels weliswaar een hoog aaibaarheidsgehalte heeft, maar slechts een fractie is van de mogelijkheden om de biodiversiteit te verhogen. Dat wil niet zeggen dat je het ene om het andere te realiseren zou moeten laten maar er valt wel veel over prioriteringen te zeggen.
Landschappelijk gezien staan ons, bijvoorbeeld met de energietransitie, woningverdichting en wateropvang als gevolg van de klimaatadaptatie, nog de nodige grote veranderingen te wachten. Wij dienen van de geconstateerde negatieve gevolgen uit het recente verleden geleerd te hebben om de noodzakelijke veranderingen in het vervolg slimmer aan te pakken.
Een paar jaar geleden heb ik hier al eens geschreven dat wij allemaal moreel eigenaar van het ons omringende landschap zijn en dat de landbouwsector niet alleen economisch eigenaar kan zijn, het is dan ook hard noodzakelijk om samen de veranderingen aan te pakken.
De druk welke wij met ons consumptiepatroon op het milieu leggen is veel te groot voor de natuur om aan te kunnen. Om de biodiversiteit te vergroten werkt de nieuwe minister voor Landbouw, Carola Schouten, samen met natuurorganisaties en de landbouw aan een breedgedragen Deltaplan Biodiversiteit. Ik ben benieuwd naar het resultaat, U ook?
« terug naar overzicht artikelen