Artikelen
Over recreatiedruk gesproken
In de maand oktober zag ik in de media geregeld informatie voorbij komen wat met de recreatiedruk in Nederland te maken heeft. Ik deel hier enige van deze informatie, omdat we in onze omgeving hier ook mee te maken hebben of kunnen krijgen.
Zo verscheen er in de Volkskrant op 28 oktober een artikel met de kop:
Hoeveel liefhebbers kan de natuur nog aan?
De auteur, Jean-Pierre Geelen, schrijft in zijn intro:
Het wordt steeds drukker in de natuur. De wolven worden er tam van en vogels raken verstoord door fotografen en andere bezoekers. Beheerders en beschermers buigen zich over maatregelen.
Ter illustratie plaatste de krant een foto van de vele fotografen en vogelaars bij de zeldzame Geelbrauwgors, die in oktober 2022 op de Bongveenweg in Bunne / Drenthe werd gespot.
Op de sociale media ging men ook los. Zo vroegen sommigen zich af:
Met zijn allen naar de Geelbrauwgors: hoeveel natuurliefhebbers kan de natuur aan?
De foto in de Volkskrant geeft zonder meer de massale belangstelling voor een zeldzaam vogeltje weer, maar de foto is niet in een natuurgebied genomen. In deze situatie was het meer een geval van: Hoeveel natuurliefhebbers passen er op een buitenweggetje tussen wat landbouwgrond?
De foto hieronder die Aaldrik Pot er maakte, geeft een goed beeld van de situatie op het buitenweggetje.
Toen deze Geelbrauwgors op 21 oktober werd ontdekt, waren de vogelspotters -begrijpelijk- laaiend enthousiast! Het was de tweede keer dat dit vogeltje in Nederland werd gezien.
Natuurlijk kwamen al snel de vogelaars en fotografen van alle kanten aanzetten.
Iemand schreef: Prachtig kunnen bekijken en alle vogelaars bleven op keurige afstand van de vogel.
Op de foto van Aaldrik Pot is ook duidelijk te zien dat men op gepaste afstand bleef. Twee rijen spotters, elk aan een kant op de weg, met in het midden een no-go zone.
Toch ontstond er op 1 van de volgende dagen ergernis toen enkele fotografen -oftewel foutografen- zich te dicht in de buurt van de vogel waagden. Sommigen kunnen het gewoon niet laten!
In tegenstelling tot een natuurgebied waar zo.n grote toeloop echt problematisch zou zijn, was hier geen sprake van natuurverstoring. Het was immers landbouwgebied.
Er was wel sprake van lange rijen auto.s in de bermen, maar of dit veel schade aan de bermen heeft gegeven, is me niet bekend.
Vervelend was het voor een aangrenzende landbouwer, die er een stuk vertrapte akker aan over hield. Een akker die net met snijrogge was ingezaaid. Dat zal wel niet vergoed worden.
Daarnaast was er nog een incident met een scheldende wielrenner, die last van de vele mensen midden op de weg had.
Men vroeg zich op internet eveneens af waarom er voer op de weg werd gestrooid.
Het voeren bij een waarnemingsplek blijkt vaker door spotters en fotografen te gebeuren.
Een verschijnsel dat meer en meer toeneemt -zegt men- en soms met nadelige gevolgen.
Mede door het voeren bleef deze Geelbrauwgors vier dagen lang op dezelfde plek hangen.
Na 24 oktober schijnt men te zijn gestopt met voeren en daarna werd de vogel niet meer gezien.
De mededeling in de Volkskrant dat beheerders en beschermers zich over maatregelen buigen, klopt verder precies.
Op zaterdag 1 oktober 2022 vond er in dat kader in Wageningen een symposium van de Heimans-en Thijsse Stichting plaats en werd er gesproken over:
Knellende liefde? Over de verstoorde balans tussen recreatie en natuur.
De stichting schrijft hierover op haar website:
Steeds meer mensen recree-eren in de natuur. Aan de ene kant natuurlijk fantastisch dat veel mensen de natuur waarderen en er gebruik van maken. Mogelijk neemt het draagvlak voor natuur daardoor toe en ervaren meer mensen de positieve gezondheidseffecten van het buiten zijn. Maar door die toenemende recreatiedruk komt de in ons land al zo kwetsbare natuur ook steeds verder onder druk te staan.
Hoe wegen we het toenemende recreatieve gebruik van de natuur af tegen de negatieve effecten die dit ook met zich mee brengt? In het symposium wordt het thema van vele kanten belicht, inclusief mogelijke oplossingen. Hopelijk biedt dit stof tot nadenken over dit zo belangrijke onderwerp.
www.heimansenthijssestichting.nl
Patrick Jansen (hoofddocent WUR en columnist Trouw) plaatste over dit symposium een verslag op Twitter, dat hier onder overgenomen is. Het verslag geeft een goed beeld van hoe de recratiedruk in de natuur toeneemt.
1.
Voorzitter Arnold van Vliet van de Heimans-en Thijsse Stichting opent het symposium, verwijzend naar hun enque-te waaruit bleek dat 90% van de recreanten in de natuur zich ergerde aan andere recreanten, vooral aan de druktemakers.
De grote vraag blijft natuurlijk hoe en wanneer recreatie de natuur verstoort en hoe dat is te voorkomen.
2.
Karen Krijgsveld (WUR Enviroment) vertelt hoe recreatiedrukte vogels in Nederland meer en meer in het nauw drijft, zelfs in natuurgebieden die als vogelreservaat zijn bestemd. Tegelijkertijd is natuurbezoek goed voor het draagvlak voor natuurbescherming Een dilemma.
De afstand waarop vogels voor mensen vluchten loopt uiteen van 1 meter tot maar liefst 3 kilometer, en neemt gemiddeld genomen toe met het lichaamsgewicht van vogelsoorten.
Recreatie heeft niet alleen directe effecten op vogels, maar ook indirecte: zoals lagere overlevingskansen, mislukte broedsels en het verlaten van broedgebieden.
Strandbroeders bijvoorbeeld hebben door recreatie hun broedgebieden grotendeels verloren.
Krijgsveld toont veel foto's van onoplettende of onverschillige windsurfers, kitesurfers, suppers, kano-ers, vissers, etcetera, die grote groepen watervogels opjagen. Het afperken van gebieden kan vogels helpen zich veiliger te voelen.
Ze waarschuwt dat door recreatie de draagkracht van gebieden voor vogels achteruitgaat. Bufferzones en afsluitingen kunnen vogels helpen te wennen aan drukte om hen heen.
Karin Krijgsveld heeft voor Vogelnieuws de bestaande kennis over vogels en recreatie samengevat in een rapport, dat hier is te vinden.
https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/verstoring-van-vogels-door-recreatie
3.
Dr. Rogier Pouwels van WUR Enviroment zegt dat we veel weten over de directe respons van vogels op recreatie, maar de impact op populaties -waar het uiteindelijk om gaat- is slecht bekend, want moeilijk te meten.
Pouwels heeft uitgerekend in welke mate recreatiedrukte op de Veluwe het aantal broedparen van beschermde vogelsoorten drukt. Bijvoorbeeld van boomleeuwerik, roodborsttapuit en nachtzwaluw.
Dat blijkt best substantieel.
Pouwels vertelt over de plannen van provincie Gelderland voor zonering van de recreatiedruk op de Veluwe. -Een groot experiment- Hij breekt een lans voor goede monitoring om te meten of het echt werkt.
4.
De Heimans en Thijsse Stichting heeft een oude film laten restaureren: Grielen in de Kennemerduinen, gemaakt door Adolfe Burdet t/m 1936. De Griel is in de jaren 50 als broedvogel uit Nederland verdwenen, misschien mede door vogelfotografen.
Ornitholoog Gerard Ouweneel licht de film toe.
Opmerking hierbij van Dirry Rietveld:
Vogelbescherming geeft een boek uit, genaamd:
De Griel, kroniek van een spookvogel.
https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/boekentip-de-griel-kroniek-van-een-spookvogel
Een citaat:
Natuurlijk wordt ook uitgebreid ingegaan op de oorzaken voor het verdwijnen van de griel, of doornsluiper, zoals de vogel ook wel werd genoemd, als broedvogel in Nederland. Die zijn velerlei.
Zo werden bossen aangelegd, waar de griel niets te zoeken heeft, werd het konijn bestreden, of ze werden ziek, waardoor de duinen verruigden, werden drinkwaterplassen aangelegd en nam verstoring door recreatie en grielenliefhebbers! toe. Hierdoor en door andere oorzaken waren de duinen rond 1950 ongeschikt geworden als leefgebied van de griel.
5.
Terreinbeheerder Jelka Both van Staatsbosbeheer blijft als recreant altijd keurig op het pad. Want, grapt ze, er niets genanter dan betrapt te worden door een collega als je je niet aan de regels houdt.
Toen ik jong was kwam je af en toe een sporter tegen. Sindsdien is het sporten in de natuur explosief toegenomen, vertelt ze.
En er komen telkens nieuwe vormen bij, zoals nu bijvoorbeeld gravel-bikes. Veel mensen houden zich niet aan de regels.
Vogelfotografen zijn een grote bron van verstoring en vertrapping in natuurgebieden, vertelt ze verder. Soms moeten gebieden rond nesten van bijzondere vogelsoorten zelfs helemaal worden afgesloten, want anders loopt het uit de hand.
Wat Staatsbosbeheer doet om schade door recreatie te verminderen, is:
1. Zonering van recreatie in natuurreservaten;
2. Zorgen voor meer groen, aantrekkelijk en dichtbij mensen / Groen groeit Mee.
3. Communicatie en Handhaving / Probleem: Utrecht heeft 1,5 BOA voor 8.000 ha.
6.
Floor Arts Bioloog en teamleider bij Deltamilieuprojecten vertelt over de verstoring van broedende strand- en bontbekplevieren op zeedijken in Zeeland, sinds die bij de dijkversterking zijn opengesteld voor recreatie.
www.deltamilieuprojecten.nl
7.
Boswachter Joeri Lamers van Natuurmonumenten vertelt over de vogelwachters op Terschelling die sinds jaar en dag de Boschplaat bewaken. Vroeger vanwege eierzoekers, tegenwoordig om recreanten uit de broedgebieden te houden. Hier heb je natuurlijke zonering: door ontoegankelijkheid.
8.
De Posbank was al in de jaren 1950 populair bij recreanten, die er graag een rondje reden. Dat is inmiddels compleet uit de hand gelopen, vertelt Jeroen de Koe van Natuurmonumenten.
Maar ook natuurbeschermers zijn een gevaar voor de natuur, zegt hij. Want die gaan van de paden af.
Er is steeds meer gedoe met mensen buiten de paden, mountainbikers en loslopende honden. Natuurmonumenten heeft daarom besloten vaker -door te bijten-: overtreders beboeten dus. En als uiterste middel: het gebiedsverbod. Ook het autoverkeer moet aan banden.
9.
Boswachter Jacob de Bruin van Natuurmonumenten vertelt hoe het broeden van de kraanvogel er geleidelijk toe heeft geleid dat in grote delen van het Fochteloo-erveen niemand meer komt. Maar fotografen en soortenjagers die de paden verlaten vormen een toenemend probleem.
Hij zorgt ervoor dat het platform www.waarneming.nl
embargo's hanteert voor bijzondere soorten in het Fochteloo-erveen, zoals het Veenhooibeestje -zie foto Jacob de Bruin-. Want anders komen fotografen en twitchers het gebied platlopen en de dieren verstoren.
In het stikstofbeleid zitten goede mogelijkheden om de randgebieden rondom Natura2000-gebieden aantrekkelijk te maken voor recreatie, samen met boeren en andere grondeigenaren. Dat kan de natuurreservaten wat ontlasten
10.
Bordjes -verboden toegang- werken niet meer, vertelt gedeputeerde Anita Pijpelink van de provincie Zeeland.
Provincie Zeeland worstelt met natuurverstoring door recreatie. Teveel mensen gedragen zich niet als gast. Wetenschappelijke onderbouwing van beleid wordt steeds vaker betwijfeld.
De Gedeputeerde vertelt hoe moeilijk het voor haar bestuur is om grenzen te stellen aan het medegebruik van natuurgebieden door mensen.
Bijvoorbeeld het snijden van lamsoor en zeekraal op groene stranden.
https://www.ad.nl/zeeland/zeeuwse-traditie-van-zeegroenten-snijden-mag-niet-verloren-gaan~a88352e0/
Het is het belangrijk dat natuurgebieden toegankelijk zijn voor mensen, maar het belang van de natuur moet altijd voorop staan. Laat de directeuren van de grote terreinbeheerders haar dat eens
nazeggen.
We moeten de mensen goed uitleggen waarom we bepaalde dingen doen, zegt de gedeputeerde
Daarbij heeft ze hulp (kennis) nodig van de wetenschap en ook van de rijksoverheid.
Tot zover dit verslag van het Heimans- en Thijsse symposium. Een goed symposium, aldus Patrick Jansen van de WUR (Wageningen University & Research)
Ongetwijfeld gaan we meer horen over welke maatregelen bestuurders en natuurbeheerders wellicht zullen nemen om de recreatiedruk in de natuur te verlagen.
Dit zal de nodige tijd vergen, want het is en blijft een ingewikkeld probleem voor het kleine Nederland, waarin de ruimte vele belanghebbenden kent.
Dirry Rietveld.
« terug naar overzicht artikelen