Artikelen
Vogels rondom Bakkeveen
Vogel presentatie
Op 13 februari gaf Sjouke Scholten een lezing over de vogels rond Bakkeveen. Het was een boeiend en deskundig verhaal, waarin niet alleen aandacht werd besteed aan het herkennen van vogels, maar ook aan de stand van zaken: resultaten van tellingen door de jaren heen werden besproken en toegelicht in grafieken.
Hier was iemand aan het woord met veel ervaring in het veld. De uitleg was praktisch en doeltreffend, waarbij de vele afbeeldingen van vogels niet alleen nuttig maar ook fraai waren. Vaak had Sjouke er ook nog de vogelgeluiden bij! Dat kunnen we in de deze samenvatting helaas niet weergeven.
Eigen onderzoeksresultaten en gegevens uit verschillende bronnen werden bij elkaar gebracht, en zo ontstond een beeld van de ontwikkelingen die zich voordoen in de vogelstand in onze regio.
Sjouke heeft van jongsaf belangstelling gehad voor vogels (hij is immers zoon van zijn vader!), is werkzaam bij SOVON vogelonderzoek Nederland en coördineert tellingen in Friesland, maar is zelf ook veel in het veld om tellingen te verrichten. Vanaf zonsopgang, eigenlijk al iets eerder; bij weer en wind…..
Vogeltellingen
Tellingen worden op verschillende manieren gedaan: welke vogels en aantallen worden waargenomen binnen een bepaald teloppervlak? welke vogels broeden in bepaalde (natuur)terreinen (tellingen natuurlijk alleen in het voorjaar), welke vogels zie je vanaf één waarnemingspost gedurende tien minuten (zowel binnen- als buiten bebouwde kom)? Bij de laatste manier van tellen werd een duidelijke trend gezien: afname van verschillende soorten vogels, maar vooral: sterke afname van aantallen vogels per soort. Deze trend is bekend van metingen vanaf de 80er jaren tot nu.
Broedvogels zijn geteld in vier gebieden rond Bakkeveen: Duurswouderheide, Slotplaats, Bakkeveenster Duinen en Heide van Allardsoog. In het agrarische gebied is gewerkt met de eerder genoemde 10 minuten punten. Deze gebieden verschillen nogal wat betreft biotoop: andere begroeiing, andere broedgelegenheid, ander voedselaanbod en ander beheer. We geven een samenvatting.
Duurswouderheide
Van de Duurswouderheide zijn tellingen bekend vanaf 1993. Treurig resultaat: vanaf 2001 een opvallende daling van het aantal broedgevallen daar. Zou het de verdroging zijn?
Dat lijkt erop, want als je de aantallen broedende watervogels vergelijkt met de aantallen broedende vogels die van ruigte houden, dan zie je: watervogels nemen af (bijv. nu geen Bergeenden meer, geen Slobeend, Geoorde Fuut en Meerkoet, terwijl die er wel waren in de jaren 90). Vogels van ruigere vegetaties daarentegen nemen toe of blijven constant: toename van bijv. Boompieper, Grasmus, Zwartkop en Roodborsttapuit. Vooral de afname van de zgn. ‘rode lijst soorten’ is opvallend vanaf 2001 (Wintertaling, Slobeend, Wulp, Tureluur, Ransuil, Veldleeuwerik, Matkop verdwenen). Soorten die op de Rode Lijst staan zijn soorten waarvan het voortbestaan wordt bedreigd.
Slotplaats
Op het landgoed van de Slotplaats zijn de rode lijst soorten die werden geteld min of meer constant gebleven de laatste jaren, maar de aantallen zijn helaas gering. Wielewaal slechts één territorium, evenals Grote Lijster, Grauwe Vliegenvanger. De Zomertortel en werd voorheen wel gezien, maar in 2015 (laatste telling) niet meer (landelijke afname van 90%).
De Slotplaats is wel rijk aan holenbroeders; er komen opvallend veel verschillende soorten voor en er is een toename te zien. Dit heeft alles te maken met het ouder wordende bos en het natuurlijke dode hout dat blijft staan. Vooral spechten zijn in ruime mate aanwezig als broedvogel in de Slotplaats: Kleine Bonte Specht, Middelste Bonte Specht, Zwarte Specht en Groene Specht.
Bakkeveenster Duinen
Hier komen ook zeldzaam wordende vogelsoorten voor, maar in 2015-2016 is er een opvallende daling te zien, zowel in broedgevallen als in waarnemingen; daarna min of meer constant. Ook hier doet de Boompieper het relatief goed, net als de Geelgors.
Heide van Allardsoog
Het aantal Rode Lijst soorten is door de jaren heen stabiel gebleven, inclusief het aantal territoria. Noemenswaardig in deze is wel het verdwijnen van enkele Rode Lijst soorten, maar deze zijn weer aangevuld met nieuwe Rode Lijst soorten.
De Wielewaal is helaas niet meer aanwezig daar, maar wel bijvoorbeeld Grote Lijster, Matkop, Zwarte Mees, Kneu en Boomleeuwerik
Agrarisch gebied
In het agrarisch gebied is jarenlang zorgvuldig geteld, alle waargenomen soorten laten in meer of mindere mate een neerwaartse trend zien.
Weidevogels
Aan de hand van langlopend weidevogel (nest)onderzoek zijn soorten als Grutto en Scholekster verdwenen als broedvogel. Kievit en Tureluur zijn nog aanwezig met een minimaal aantal
Roofvogels
Jarenlang roofvogel onderzoek laat zien dat rond Bakkeveen 8 á 9 soorten roofvogels hebben gebroed rond Bakkeveen. De Buizerd is met zo’n 80 territoria de meest talrijke roofvogel. Daarnaast zijn Havik, Sperwer en Torenvalk fluctuerend aanwezig als broedvogel. Het aantal territoria hangt vaak samen met het voedselaanbod.
Zeldzaam zijn broedgevallen van Wespendief, Boomvalk en Slechtvalk.
Wat kunnen we doen?
Sjouke besloot met een korte opsomming van wat we zelf kunnen doen om de vogels rond Bakkeveen te helpen in hun kwetsbare bestaan.
Om te beginnen: de eigen tuin. Niet geheel verharden, groen houden en vooral: een beetje lui tuinieren! Hier en daar wat rommel, gevallen blad, takken, dat zorgt voor insecten die de vogels graag eten. Besdragende heesters zijn een attractie voor veel vogels. Groenblijvende struiken worden graag gebruikt als schuil/slaapplaats voor diverse vogelsoorten.
Vogelvoer in de tuin helpt ook; geen vogel eet te veel, dat regelen ze zelf prima.
Om de eigen kennis te vergroten is het goed om mee te gaan met excursies van de Natuerferiening, ieder voorjaar zijn er vier. Juist lopen in het veld en ter plekke waarnemingen verrichten helpt enorm.
Tenslotte is het van belang dat veel mensen helpen bij de tellingen. Zelf in het veld determineren en de waarnemingen doorgeven is waardevol.
Claartje Slofstra
« terug naar overzicht artikelen